ย้อนรอยประวัติศาสตร์ ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช วัดซาก ตั้งอยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ห่างจากตัวเมืองลพบุรีราว ๔ กิโลเมตร เป็นวัดเก่าแก่ ตั้งอยู่ที่พื้น ตำบลถนนใหญ่ อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี จากการสำรวจยังคงพบหลักฐาน เจดีย์องค์ใหญ่ พระอุโบสถ์ ๑ หลัง และ วิหาร ๑ หลัง วัดแห่งนี้น่าศึกษาความเป็นมาอย่างยิ่ง ด้าน อาจารย์ผ่องศรี ธาราภูมิ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดลพบุรี เล่าความเป็นมาของวัดซาก ตอนหนึ่งว่า วัดทราก(ซาก) จุดจบชีวิตเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ วัดนี้เห็นจะสร้างมาแต่ครั้งเขมรรุ่นเดียวกับวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เพราะได้เคยพบเศียรยักษ์ขนาดใหญ่ สมัยลพบุรีที่วัดนี้มีหลายเศียร ซึ่งได้นำมาเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติที่กรุงเทพฯ ก็มี เก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์ลพบุรีก็มี ที่วัดนี้มีเรื่องเกี่ยวเนื่องในพงศาวดารอย่างหนึ่งคือ เมื่อสมเด็จพระนารายณ์ใกล้จะสวรรคต พระเพทราชากับหลวงสรศักดิ์ คบคิดกัน เป็นขบถจะแย่งชิงราชสมบัติ จึงได้จับเจ้าฟ้าอภัยทศกับเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ มาประหารชีวิตที่วัดนี้ เมื่อ พ.ศ. ๒๒๓๑…”
โบราณสถานวัดซากแห่งนี้ ยังไม่ปรากฏข้อมูลเกี่ยวกับช่วงศักราชแรกสร้างที่ชัดเจนนัก โดยจากหลักฐานทางโบราณคดีรวมทั้งโบราณวัตถุที่พบในปัจจุบัน ได้นำไปสู่ข้อสันนิษฐานเบื้องต้นว่า โบราณสถานวัดซากน่าจะเป็นศาสนสถานที่สร้างขึ้นในวัฒนธรรมลพบุรี หรือเมื่อครั้งขอมเรืองอำนาจ กล่าวคือ ในช่วงระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๕ -๑๘ ทั้งนี้โบราณสถานวัดซากอาจมีอายุร่วมสมัยกับวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ (ตรี อมาตยกุล : ๒๕๒๔) ก็เป็นได้ หลังจากนั้นจึงได้พบหลักฐานกล่าวถึงวัดซากอีกครั้งในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เมื่อปี พ.ศ.๒๒๓๑ ทั้งนี้จากการขุดค้นทางโบราณคดีได้พบหลักฐานยืนยันว่า โบราณสถานวัดซากเคยผ่านการซ่อมเสริมและสร้างระเบียงคดเพิ่มเติมในสมัยอยุธยาด้วย ก่อนที่วัดแห่งนี้จะหมดความสำคัญและถูกทิ้งร้างให้เสื่อมสภาพลงไปในที่สุด
วัดซากได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานสำหรับชาติ ลงในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๕๓ หน้า ๙๐๕ วันที่ ๒ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๗๙ โดยมีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ ๗ ไร่ ๒ งาน ๓๒ ตารางวา ณ บริเวณ ถูกทิ้งร้างจนถึงปัจจุบัน อยากให้กรมศิลปากรลงพื้นที่ตรวจสอบและมรณะ สถานที่แห่งนี้ให้เจริญเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์อีกแห่งหนึ่ง.
ใจรัก วงศ์ใหญ่ ข่าว/ภาพ ศูนย์ข่าว 5 เหล่าทัพ. จ.ลพบุรี
