จีน-สหรัฐ กับการท้าทายในอาเซี่ยน
อาเซียนที่กำลังเผชิญกับปัญหาความท้าทาย ในขณะที่ดุลอำนาจระดับภูมิภาคกำลังอยู่ระหว่างการเปลี่ยนแปลงด้วยการก้าวกระโดดอย่างรวดเร็วของจีนและความพยายามอย่างไม่หยุดยั้งของสหรัฐฯ ในการรักษาสถานะที่เป็นอยู่ด้วยการก่อตัวของกลุ่มระดับภูมิภาคใหม่จากพันธมิตรที่มีความคิดคล้ายคลึงกัน อาทิ QUAD และ AUKUS เป็นต้น
ความวุ่นวายในอาเซียนเกิดจากของการแข่งขันระหว่างสหรัฐฯ กับจีน และความอ่อนแอภายในของอาเซียน โดยในเดือนกันยายน ปี 2021 (พ.ศ.2564) เมื่อมีการประกาศสนธิสัญญาความมั่นคงไตรภาคี ซึ่งรวมถึงทางการทหารและเทคโนโลยี เช่น AUKUS ทำให้เกิดปฏิกิริยาแตกแยกจากประเทศสมาชิกอาเซียน ซึ่งด้านหนึ่ง อินโดนีเซียและมาเลเซียแสดงความกังวลอย่างมากเกี่ยวกับการแข่งขันด้านอาวุธและการคาดการณ์พลังงานในภูมิภาค ในทางกลับกัน สิงคโปร์ เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ฯลฯ ให้การต้อนรับ AUKUS อย่างระมัดระวัง ดังนั้น การเกิดขึ้นของ AUKUS ได้เปิดเผยให้เห็นถึงรอยแยกในแนวคิดเรื่องความเป็นศูนย์กลางของอาเซียนในอินโด-แปซิฟิก
ความเป็นศูนย์กลางของอาเซียน ประกอบด้วยตัวแปรอิสระสองตัวแปร กล่าวคือ การเติบโตทางเศรษฐกิจ และบทบาทในเวทีการเจรจาระดับภูมิภาค ซึ่งทำให้อาเซียนเป็นศูนย์กลางทางภูมิรัฐศาสตร์ของภูมิภาค กล่าวคือ
การเติบโตทางเศรษฐกิจของอาเซียนด้วย GDP รวมกันที่ 3.2 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ.2562 อาเซียนในช่วงห้าทศวรรษที่ผ่านมามีความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจที่น่าประทับใจ โดยอาเซียนได้กลายเป็นกลุ่มประเทศที่มีเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับ 5 ของโลก และคาดว่าจะขึ้นเป็นอันดับที่ 4 ในปี พ.ศ.2573
การค้าระหว่างอาเซียนและจีนเติบโตขึ้นอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อนจาก 9 พันล้านดอลลาร์ในปี พ.ศ.2534 เป็น 685 พันล้านดอลลาร์ในปี พ.ศ.2563 และอาเซียนกลายเป็นคู่ค้ารายใหญ่ที่สุดของจีนในปีพ.ศ.2563 แซงหน้าสหภาพยุโรป
ตลอดหลายปีที่ผ่านมา อาเซียนได้กลายเป็นพื้นที่สำหรับการแข่งขันทางเศรษฐกิจระหว่างจีน-สหรัฐฯ โดยที่จีนกลายเป็นผู้ชนะที่ชัดเจน จนถึงขณะนี้ สหรัฐฯ ยังขาดวิสัยทัศน์ทางเศรษฐกิจที่สอดคล้องกันสำหรับภูมิภาคนี้ โดยสหรัฐฯ กำลังชดเชยความเสียเปรียบของตนต่อความสามารถทางเศรษฐกิจของจีนในภูมิภาคนี้ ด้วยการดำเนินความสัมพันธ์ด้านการป้องกันประเทศและความมั่นคงที่แข็งแกร่งยิ่งขึ้นกับพันธมิตรที่มีแนวคิดคล้ายคลึงกัน ในขณะที่อาเซียนได้เสริมสร้างจุดยืนของตนโดยการมีส่วนร่วมกับมหาอำนาจผ่านเวทีการเจรจาฟอรั่มระดับภูมิภาคอาเซียนอาทิ ARF อาเซียนบวกหก การประชุมสุดยอดเอเชียตะวันออก (EAS) ฯลฯ ได้ช่วยให้พ้นจากความขัดแย้งด้านอำนาจและสร้างจุดศูนย์กลางในภูมิภาค
บรรดานักวิชาการได้วิเคราะห์ว่า ปัจจุบันอาเซียนกำลังเผชิญกับปัญหาอัมพาตเชิงยุทธศาสตร์ โดยเฉพาะความร่วมมือครั้งใหม่ในภูมิภาคอินโด-แปซิฟิก ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความไม่ต่อเนื่องของอาเซียนในเรื่องที่เกี่ยวกับความท้าทายด้านความมั่นคงในศตวรรษที่ 21 โดยบางประเทศในอาเซียนกำลังใช้ยุทธศาสตร์ในการรวมกลุ่มกับจีน และบางประเทศก็หันไปหาสหรัฐฯ ทำให้อาเซียนต้องต่อสู้ดิ้นรนเพื่อสร้างจุดยืนที่เป็นปึกแผ่น
สรุปโดย พลตรี ไชยสิทธิ์ ตันตยกุล
( ข้อมูลจากเว็บไซต์ https://www.orfonline.org/expert-speak/is-aukus-the-new-asean-in-the-indo-pacific/ )
นำเสนอ/รายงาน
ว่าที่ พันตรี กรพด รุ่งหิรัญวัฒน์
ตำแหน่ง เลขาธิการ
สถาบันศึกษาพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและโครงการเส้นทางสายไหม
18/5/2022
