บทความพิเศษ โดย ดร.กมล รอดคล้าย ที่ปรึกษารัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
เพราะความเปลี่ยนแปลงของโลกที่เป็นไปอย่างรวดเร็ว และผลกระทบจากความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยี ปัญหาโรคระบาด COVID-19 ภูมิทัศน์ทางการเมืองและเศรษฐกิจของโลกเปลี่ยนแปลงไป การศึกษาจำเป็นต้องปรับตัวครั้งใหญ่ และคุณลักษณะ รวมทั้งบทบาทของนักบริหารการศึกษาที่พึงประสงค์ก็ไม่เหมือนเดิมอีกแล้ว
คุณลักษณะและบทบาทของนักบริหารการศึกษายุคใหม่ ควรมีลักษณะสำคัญดังนี้
True Vision มีวิสัยทัศน์ถูกต้อง แม่นตรง ต้องเข้าใจจุดมุ่งหมายและทิศทางของการจัดการศึกษา สามารถกำหนดนโยบายในการดำเนินงานอย่างถูกต้องโดยมุ่งให้การศึกษาเป็นการทำคนให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ การศึกษาต้องนำมาซึ่งความรู้สำหรับการสร้างกำลังเเรงงาน (Man power) สร้างทรัพยากรมนุษย์ (Human resource) รวมทั้งพัฒนาสังคมให้เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ (Learning society) การศึกษาต้องเป็นไปเพื่อแก้ปัญหาความยากจน ทำให้คนอยู่ดีกินดี ประเทศมีความสงบร่มเย็น สร้างคนให้มีคุณธรรม เสียสละประโยชน์ส่วนตนเพื่อประโยชน์ของส่วนรวม
Clear Direction ต้องมีความชัดเจนในวิธีปฏิบัติ เพราะการศึกษาเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับคนจำนวนมาก นโยบายที่ดีอาจไม่ประสบความสำเร็จถ้าไม่มีขั้นตอนวิธีการทำงานที่ชัดเจน และไม่ครบถ้วนทั้งระบบ หลักในการพัฒนาการศึกษา จะต้องพัฒนาทั้งหลักสูตร การเรียนการสอนให้มีความทันสมัย สร้างครูที่มีคุณภาพ มีสมรรถนะทางภาษาและดิจิทัล ปฏิรูประบบการเรียนรู้ การส่งเสริมให้เด็กมีทักษะในด้านการคิดวิเคราะห์
โรงเรียนเป็นสถานที่ปลอดภัยสำหรับเด็ก มีอาคารสถานที่เหมาะสม มีความสัมพันธ์ที่ดีกับชุมชน เชื่อมโยงการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย เน้นวาระเร่งด่วนที่สำคัญคือการสร้างความปลอดภัยให้กับเด็ก พัฒนาหลักสูตรฐานสมรรถนะ พัฒนาโรงเรียนคุณภาพ สร้างศูนย์ความเป็นเลิศด้านอาชีวศึกษา พัฒนาทักษะด้านอาชีพเพื่อแก้ปัญหาความยากจน จัดการศึกษาต่อเนื่องตลอดชีวิต ดูแลผู้มีความสามารถพิเศษ และผู้มีความต้องการจำเป็นพิเศษ รวมทั้งพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศที่ทันสมัยเพื่อนำไปสู่การใช้ทรัพยากรอย่างประหยัดเเละเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการศึกษา
Empower สร้างพลังเสริม โดยนักบริหารการศึกษายุคใหม่ ต้องทำหน้าที่เป็นแรงเสริมหรือสร้างพลังบวกให้เกิดกับบุคลากรในสังกัด ทำหน้าที่เป็น coach และเป็นผู้อำนวยความสะดวก หรือ facilitator ผู้บริหารการศึกษาที่พึงประสงค์ต้องมีพลังปัญญาที่สมดุลย์ คือมีทั้ง IQ (Intelligence Quotient) EQ(Emotional Quotient) MQ (Moral Quotient) AQ (Adversity Quotient) OQ (Optimist Quotient) เป็นตัวแบบ (Idol) ของการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมให้เเก่เด็กและสังคม และที่สำคัญที่สุดในฐานะนักบริหารการศึกษาคือ “เป็นผู้จัดสภาพแวดล้อมในการจัดการศึกษาให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด”
คุณลักษณะและบทบาทของนักบริหารการศึกษายุคใหม่ แม้โดยหลักการจะเหมือนเดิม แต่โดยสภาพบริบทของโลกและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป การทำหน้าที่เป็นนักบริหารการศึกษาจึงต้องถึงพร้อมทั้งความเข้าใจในทิศทางการจัดการศึกษา รู้ขั้นตอนเเละวิธีการพัฒนา และมีองค์ความรู้ใหม่ๆในการนำมาใช้ ด้วยความมุ่งมั่นและด้วยความหวังว่า การศึกษาที่มีคุณภาพ จะนำไปสู่การสร้างสังคม และสร้างประเทศที่มีคุณภาพเช่นเดียวกัน
สุรเชษฐ ศิลานนท์ รายงาน
